سایت‌های صنعتی، بازاندیشی در مناظر فراصنعت، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران، 1393

سخن مترجمین

کتاب سایت‌های صنعتی بازاندیشی در مناظر فراصنعت، کتابی مرجع و بسیار کاربردی برای دانشجویان، طراحان و همه افراد و متخصصانی است که به نحوی با محیط زیست و سایت‌های آلوده و متاثر از فعالیت‌های صنعتی و تولیدی در ارتباط و درگیر هستند. با توجه به گسترش شهرها و افزایش انواع آلودگی‌ها و متروک شدن کارخانه‌ها، معادن، پادگان‌ها، اراضی دفع زبالۀ واقع در شهرها و مناطق حومه شهری و بسط یافتن آلودگی و مشکلات زیست محیطی و اجتماعی ناشی از وجود اینگونه مکان‌ها از یک سو و مسایل حقوقی، قانونی و مدیریتی آنها از سوی دیگر، لزوم توجه و رسیدگی به اینگونه سایت‌ها و پالایش و باززنده‌سازی آنها را بیش از پیش یادآور می‌شود.

این کتاب مجموعه‌ای از مقالات برجسته ترین و با سابقه ترین متخصصان رشته‌های گوناگون محیط زیست است که تجربه‌های خود در ارتباط با جدیدترین فن‌آوری‌های محیط زیستی و فرایند طراحی محیطی، پالایش و باززنده سازی مجدد مناظر طبیعی، شهری و صنعتی تخریب شده را در اختیار خواننده می‌گذارند. این کتاب به کمک نمونه‌های موردی مطرح شده، نشان می‌دهد چگونه بحث‌های تئوریک و متدهای پالایش و باززنده سازی می‌توانند در احیای انواع مناظر متروک و تخریب شده، اجرا و به کار برده شوند. این نمونه‌های موردی در نقاط مختلف دنیا قرار دارند و دارای شرایط فیزیکی، طبیعی، زیست محیطی، آب و هوایی و آلودگی بسیار متنوعی هستند و جزییاتی بسیار کاربردی از روش‌های اجرایی پالایش، ترمیم و منظرسازی در سایت‌های رها شده را ارزیابی و مطرح می‌کنند. پروژه‌های گوناگون بین‌المللی نشان‌گر اثرات طراحی محیطی بر مناظر باززنده سازی شده و بازتاب فرآیند طراحی مفهومی و تکوین نهایی آن‌ها در طرح‌های اجرا شده است. دو مضمون اصلی این کتاب، معرفی راهبردهای جدید طراحی محیطی و فن‌آوری‌های مورد استفاده در باززنده سازی مناظر آلوده و بازیافت پسماندها و یکپارچگی‌های خلاقانۀ فن‌آوری‌های زیست محیطی و طراحی است.

در بخش اول کتاب، سایت‌های صنعتی معرفی شده و مطالبی در حیطه مسایل دانشگاهی، حرفه‌ای و صنعتی جدید در این حوزه بررسی شده است. همچنین روند قانونی و حقوقی مربوط به سایت‌های صنعتی و قوانین زیست‌محیطی، دامنه آن‌ها و احتمال وقوع سوانح و هزینه‌های ناشی از تعهدات محیط‌زیستی مطرح گردیده است.

بخش دوم کتاب شامل مقالاتی است که در مورد رابطه و یکپارچه‌سازی فن‌آوری‌های ساده و تک بعدی پالایش و احیا با طراحی در حیطه باززنده‌سازی مناظر آلوده بحث می‌کنند. در این بخش فعالیت‌های تخصصی آزمایشگاهی، تجزیه و تحلیل، پالایش و تصفیه آب‌های زیرزمینی و خاک‌های آلوده و فرآیندهای نوآورانه و کارکردی مهندسی محیط زیست مانند زیست‌پالایی‌گیاهی تشریح شده است. در این بحث، فن‌آوری‌های خلاقانة دستیابی به روش‌های علمی میان رشته‌ای و رهیافت‌های مدیریتی به عنوان بخشی از راهبردهای پالایش و راهکارهای یکپارچۀ طراحی سایت معرفی و ارائه می‌شود و درباره علایق همسوی طراحان محیط و مهندسان، در ارتباط با کارکردهای متنوع گیاهان، از نقطه نظرهای گوناگون حرفه‌ای بحث می‌کند. همچنین مهندسی سایت، توسعۀ ابزارهای دیجیتالی و استفاده از روش‌های زمین‌شناختی جهت کمک به باززنده‌سازی مناظر آلوده و مدل‌هایی از تولیدات نوآورانه و مراکز تهیه و تولید و اجرای آنها بررسی شده است.

بخش سوم کتاب شامل هفت مقاله است که شش مقاله، پاسخ‌های تکمیلی درباره راهبردهای طراحی و باززنده‌سازی سایت‌های صنعتی و شامل تحقیق در مورد فن‌آوری‌های پیشرفته منظر مانند زیست مهندسی، فرآیندهای طبیعی احیا و پیوستگی آن‌ها با زیرساخت‌ها و روش‌های مهندسی، روش‌های کپسوله‌کردن پسماندها و جمع‌آوری و دفع پسماندها از طریق به‌کارگیری روش‌های خلاقانه طراحی محیط است که با مقایسه پروژه‌های مختلف بیان شده است. همچنین چهارچوب‌های تاریخی و معاصر این فعالیت‌ها بررسی شده است.

بخش نهایی کتاب به تبادل نظرات و پرسش و پاسخ‌های مطرح شده در سه میزگردی می‌پردازد که در خلال کنفرانس سایت‌های صنعتی در مدرسه طراحی ‌هاروارد برگزار شد. هدف بحث‌های مطرح شده در این جلسات بیان جزئیات و توضیح در مورد فرآیندهای فنی جدید و نوآورانه، مواد و مصالح سازگار با محیط‌زیست، تحقیقات و تعامل‌های بین‌رشته‌ای و همکاری‌ و مشارکت‌ در روند طراحی است.

کتاب سایت‌های صنعتی، بازاندیشی در مناظر فراصنعت جزء معدود کتاب‌های منتشر شده در این زمینه و تنها کتاب مرجع در این حیطه به زبان فارسی است و نویسنده کتاب، آقای پروفسور کرک وود، استاد دانشگاه هاروارد نیز از ترجمه آن به فارسی بسیار استقبال کرده است. این کتاب با توجه به نیازهای مورد اشاره، در تبیین شیوه‌های برخورد خلاقانه و کاربردی در ارتباط با طراحی محیط و منظر پیشگام است. نبود ماخذی مشابه، کاربردی بودن و قابلیت تعمیم مطالب و روش‌های مورد بحث در این کتاب در آموزش‌های دانشگاهی و قابل استفاده بودن آنها برای طیف گسترده‌ای از دانشجویان رشته‌های کارشناسی ارشد و دوره‌های دکتری دانشکده‌های محیط زیست، منابع طبیعی، کشاورزی، شهرسازی و معماری از مولفه‌های کلیدی کتاب و از دلایل ترجمه آن بود. بدون تردید متخصصین و مهندسان محیط زیست، طراحان محیط و منظر، گیاه‌شناسان و متخصصان منابع طبیعی، شهرسازان و معماران ایران می‌توانند برای برخورد با این گونه مسایل و مشکلات ناشی از آنها و اجرای پروژه‌های مرتبط، از این کتاب به عنوان الگو و مرجعی قابل تطبیق با شرایط ایران بهره گیرند. در ترجمه سعی شده است علاوه بر وفاداری به متن اصلی، کلمات و لغات علمی و فنی، سازگار با ساختار محیطی ایران و قابل درک و تعمیم با شرایط و معضلات محیط زیست ایران انتخاب و به کار برده شوند.

پیشاپیش از اظهار نظر، پیشنهاد و انتقاد اساتید محترم و همکاران عزیز استقبال می‌شود. بدیهی است نظر دانشجویان نیز در این ارتباط بسیار ارزنده خواهد بود.

دکتر هما ایرانی بهبهانی

مهندس سارا پیلارام

مهندس سمیه رنجبر طره