به گزارش انجمن علمی  دانشجویی زیستا سمینار سیر تحول آمایش سرزمین در ایران  روز دوشنبه 6 اردیبهشت 1395 در سالن کنفرانس دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران با حضوردکترمجید مخدوم ( بنیانگذار انجمن ارزیابی محیط زیست )، دکتر فیروز توفیق ( از مرکز مطالعات تحقیقات شهرسازی و معماری )، دکترصالحی ( استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران ) برگزارشد.

سمینار با خیر مقدم مهندس الهام شاهی دبیر انجمن علمی زیستا آغاز و پس از آن  دکتر مخدوم پیرامون آمایش سرزمین سخنرانی کردند.

 دکتر مخدوم به فعالیت های سازمان برنامه و بودجه آمایش سرزمین در سال 64 اشاره کرده و اظهار داشتند که در 25سال قبل وضعیت ایران از لحاظ قطب های صنعتی و بوسیله GIS تهیه شد و در سال 82 نقشه های GIS کشاورزی بررسی شده است. و در سال 77 نقشه های تمدن در مقیاس 1:25000 مرتب شده اند و در سال 86 جلسه ای برای طرح آمایش استانی شکل گرفت. مخدوم با بیان اینکه طرح آمایش نمی تواند استانی باشد گفت آمایش منطقه ای است و به خاطر سیاست های دولتی آمایش استانی شد و در سال 86 دفتر استانی آمایش از بین رفت.مخدوم افزود اگر آمایش سرزمین در ایران به نتیجه نرسیده است به دلیل وجود آزمندان است. توان و منابع مالی سرزمین برای استقرار کاربری ها باید مدنظر قرار گیرد.اما متاسفانه دولت مردان ما آگاهی ندارند و همچنین مردم از آمایش اطلاعی ندارند.....

در ادامه دکتر توفیق در مورد آمایش سرزمین، پیدایش، تحول و مسائل مرتبط با آن صحبت کردند. دکتر توفیق با بیان اینکه در اواخر سال 45 گزارش کوتاهی درباره آمایش سرزمین با عنوان "مسئله افزایش جمعیت تهران" و نکاتی پیرامون سیاست عمران کشوری با الهام از تجربه فرانسه، در مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران منتشر شد، بیان داشت: در آن زمان، «آمایش‌سرزمین» معمول نشده بود و در گزارش به‌جای آن «سیاست عمران کشوری» یا «تنظیم و تنسیق فضای اقتصادی» به‌کار رفته است. این گزارش کوتاه به صورت «طرح بررسی» تهیه شده بود و نشان می داد که مطالعات جمعیت شناختی، جمعیت تهران را برای 25 سال آینده ( سال 1370 )، 8/5 میلیون نفر به دست می دهد. در مقابل به دلایلی که استداد می شد مهمترین آنها محدودیت منابع آب است، جمعیت تهران نباید از 4 میلیون نفر بیشتر شود. موضوع آمایش سرمین ( عمران کشوری ) با همین ملاحظات مطرح شد.

در این سند: ابتدا به اقدام های عملی دولت در راستای سیاست تمرکز زدایی از تهران، اشاره شده است. طبق این سیاست، تصمیم های مربوط به هر صنعت باید در سطح اداری متناسب با اهمیت آن صنعت، گرفته شود.

در آغاز کار، برنامه آمایش سرزمین تنها در تمرکززدایی صنعتی خلاصه می شد. در اواخر دهه 1960 سیاست های آمایش سرزمین به بخش های خدمات، ادارات دولتی، پژوهش و آموزش نیز تسری یافت.

وجه مشترک همه برنامه های آمایش سرزمین، پرداختن به فضا است. یعنی در همه این برنامه ها دخالت در توزیع فضائی یا جغرافیایی انسان ها، فعالیت ها و زیرساخت ها در بستر طبیعی، از مهم ترین هدف هاست.

و اما وضع کنونی آمایش سرزمین در ایران:

به رغم تأکید همه نسبت به ضرورت آمایش سرزمین، مطالعات آن فاقد وضع مناسبی است.

1.  برای تهیه برنامه آمایش و اجرای آن نه در سطح ملی و نه در سطح استانها نهادسازی کامل نشده است.

2.  منابع مالی مستقل به صورت صندوق آمایش سرزمین یا چیزی شبیه به آن پیش بینی نشده است.

در فرانسه بلافاصله پس از راهیافت آمایش سرزمین به برنامه دولت (1950)،  صندوق ملی آمایش سرزمین تأسیس شد.

از زمان پیدایش آمایش سرزمین در ایران میان سازمان‌های مسئول برنامه‌ریزی و شهرسازی کشور برسر حق انحصاری مطالعات و برنامه ر‌یزی‌های فضائی کشمکش بوده است. بدون شک، جایگاه آغاز ( تعریف مسئله، آمادگی برای هماهنگی و تلفیق پذیری مطالعات و برنامه ها، نقشه ها و برخی مطالعات پایه، تعریف مفاهیم، الگوهای اقتصادی منطقه ها و میان منطقه ها ...) و پایانِ آمایش ( تلفیق همه مطالعات و نتیجه گیری های فراگیر، ...) به معنایی که در ایران پذیرفته شده، در سازمان برنامه ریزی، سازمان فرابخشی تمام عیار کشوراست.

دکتر اسماعیل صالحی استاد گروه برنامه ریزی و محیط زیست دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران  سخنران پایانی سمینار بودند و عنوان داشتند که : اگر «آمایش سرزمین» را به‌عنوان فراهم کننده زیر بنای اساسی همۀ انگاره‌های توسعه در مقیاس ملی بپذیریم، هرگونه « اقدام وعمل» در راستای آرمانها و اهداف بزرگ ملی مانند « اقتصاد مقاومتی» ، «توسعه پایدار»، «فقرزدایی» ، و... تنها و تنها با چنگ زدن به ریسمان آمایش سرزمین به سرانجام نهایی و مطلوب خود می رسد .

•  شرایط طبیعی کشور

•  مشخص نشدن مفروضات وفقدان مدل مناسب برای آمایش سرزمین در ایران

•  عدم تعریف مناسب از منطقه در کشور

•  موقعیت قرار گیری ایران در جغرافیای خاورمیانه و تاثیرات متغیرهای برون زا

•  خلاء قوانین و مقررات و یا ناکارامدی آنها

•  اصرار بر اجرای طرح ها و پروژه های فاقد توجیهات اقتصادی و فنی

•  عدم وجود منظومه ملی اطلاعات مکانی برای به اشتراک گذاشتن داده های مکاندار،موضوعاتی است که دکتر صالحی درباره امایش سرزمین مطرح نمودند.

 در انتها دانشجویان به پرسش و پاسخ پرداختند و با حضور دکتر نورپور معاونت اداری و مالی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران از سخنرانان با اهدای لوح قدرانی شد.